De herfstolijfwilg - Elaeagnus umbellata wordt over geschreven in bericht Herfstolijfwilg - Elaeagnus umbellata | Red Cascade. In dit bericht wordt de cultivar Brilliant Rose bijgehouden. In Haag Achter heb ik twee stuks van Brilliant Rose staan. Rechts van deze twee staat de cultivar Ruby en links staat de Zilverbes - Elaeagnus x ebbingei.

De herfstolijfwilg - Elaeagnus umbellata wordt over geschreven in bericht Herfstolijfwilg - Elaeagnus umbellata | Red Cascade. In dit bericht wordt de cultivar Ruby bijgehouden. In Haag Achter heb ik vier stuks van Ruby staan. Rechts van deze drie staat de cultivar Garnet en links staat de cultivar Brilliant Rose.

De herfstolijfwilg - Elaeagnus umbellata wordt over geschreven in bericht Herfstolijfwilg - Elaeagnus umbellata | Red Cascade. In dit bericht wordt de cultivar Garnet bijgehouden. In Haag Achter heb ik drie Garnet staan. Rechts van deze drie moet nog de soort zelf komen en links staat de cultivar Ruby.

De zilverbes staat ook wel bekend als Olijfwilg. Er zijn vele soorten uit de familie Elaeagnaceae. Daarom is de Latijnse benaming gebruiken erg handig om verwarring te voorkomen. In dit geval hebben we het over de Elaeagnus x ebbingei. Op https://pfaf.org/user/cmspage.aspx?pageid=61 is er veel informatie over dit gewas te lezen. Deze plant heeft zoveel voordelen: hij is wintergroen, bloeit met een heerlijke geur, produceert overvloedig lekkere vruchten mits op het juiste moment geplukt, bind stikstof en trekt bijen en insecten aan met zijn vele bloemetjes en als klap op de vuurpijl prima te gebruiken in een haag.

Dit is een leuke plant in het voedselbos omdat hij dienst gaat doen als bindmateriaal en door zijn bijzondere bladeren. Volgens Martin Crawford is dit de beste leverancier qua bindmateriaal dan hij ooit heeft gevonden. De lange bladeren van 1 - 1,5 meter worden afgesneden en gesplitst waardoor het als bindtouw gebruikt kan worden. Ik ben erg benieuwd hoe dit werkt. Als ik in de tuin dingen wil vastmaken was dat vroeger altijd iets van plastic, of touw die niet voorhanden is omdat het rolletje altijd kwijt is. Deze Phormium tenax is wintergroen en daardoor altijd aanwezig! Ik heb geen ervaring hoe lang het bindtouw goed blijft. Touwtjes gaan vaak maar één seizoen mee waardoor mijn verwachting is dat deze vlas mij echt gaat helpen om bijvoorbeeld een zonnebloem aan te binden, of een klimmer te begeleiden naar een horizontale tak. Zo leuk!

De honingbes wordt beschreven in bericht Honingbes - Lonicera caurulea | Blue Velvet.

De eerste keer dat ik een honingbes at was drie jaar geleden in de prachtige tuin van Freek die mij het imkeren heeft geleerd. Het zijn heerlijke snoepjes. Ze zien eruit als langwerpige blauwe bosbessen maar smaken wat zuurder. De textuur van de buitenkant is erg mooi. Er zijn veel cultivars op de markt en de twee die ik nu heb gekocht blijven kleine struikjes onder de één meter. Ik ga er in de toekomst meerdere plaatsen. Ik kan niet wachten om de bloei en groei te fotograferen!

Als één van de grootse stikstof leveranciers was het even puzzelen waar ik deze enorme grote boom zal gaan neerzetten. Ik moest en zal een grote els ergens plaatsen! De A. cordata was een van de kleinere van de soort. De A. rubra wordt 30 meter hoog en zes breed en de A. glutinosa 20 meter hoog en 15 breed. Er is nog een kleinere: A. sinuata van 10 meter hoog en vier meter breed. Het leek mij wel mooi om een boom van 20 meter te plaatsen dus heb ik gekozen voor de A. cordata. Het voordeel is dat de kruin slank is. De hoogte van de hartbladige els wordt uiteindelijk zo een 20 meter, terwijl de kruin maar zes meter breed schijnt te worden, een kegelvorm. Door zijn hoogte kunnen de bladeren met pakketjes stikstof mooi uitwaaien over een groot deel van het perceel. Onder de els komt de hazelaar en een deel van Haag Links. De overige lagen eronder heb ik nog niet over nagedacht.

De moerbei! Spreek dit uit op zijn Haags om een glimlach op je gezicht te toveren: moeâhrbè!

Dit gewas voor de kruinlaag staat net zoals de augurkenstruik aan de ingang van het eerste gedeelte van het voedselbos waarvoor ik het ontwerp gemaakt heb. Daar heb ik voor gekozen omdat de vruchten een bijzondere verschijning zijn en de bloemen heel decoratief zijn. Een leuk begin als je het voedselbos inloopt. De vruchten schijnen een knapperige komkommer-/erwt-achtige smaak te hebben. De boom wordt 3-4 meter hoog en breed en is een langzame groeier.

In het bericht Gele kornoelje - Cornus mas wordt de Cornus mas al besproken. In dit bericht wordt de voortgang van de cultivar Jolico bijgehouden. Volgens Arborealis zijn de vruchten het lekkerst na een flinke nachtvorst. Ze hebben dan een pruim-achtige smaak. Ik ben erg benieuwd. Dit was overigens de mooiste plant van de eerste batch omdat er hele bijzondere knoppen op zitten. Ik blijf ernaar kijken en ben zeer benieuwd naar het ontvouwen van wat erin zit.

Dit gewas kom je veel tegen in artikelen die gaan over voedselbossen omdat het erg grappig klinkt waarvoor hij gebruikt wordt. Hij wordt namelijk de uiensoepboom genoemd omdat de bladeren en jonge stengels naar uiensoep schijnen te smaken. Het zal mij zeer benieuwen of dit zo is. Een ander artikel sprak erover dat deze boom de gewone ui zou kunnen vervangen. Nu zijn er natuurlijk diverse uien met hun eigen smaak waardoor dat niet waar gemaakt kan worden lijkt mij. Martin Crawford omschrijft de jonge bladeren met een ui/knoflook-achtige smaak. Wanneer je de jonge loten plukt voordat de bladeren zich ontvouwen om te gebruiken snoei je de boom op een natuurlijke wijze en zal hij struikachtig blijven. De boom kan 15 meter hoog worden en 10 meter breed. In mijn ontwerp wil ik hem niet hoger dan vier meter laten groeien. Als hij groter wordt kan hij prima geknot worden omdat de boom daar goed tegen schijnt te kunnen zonder bij te moeten voeden.

De schijnacacia wordt in de volksmond vaak acacia genoemd. Of valse acacia. Dit worden immense bomen en ze bloeien prachtig met witte trossen vlinderbloemige planten en is daarmee een stikstofbinder. Uitgebloeid vormen ze mooie hangende bruine peulen. De boom wordt 25 meter hoog en 15 meter breed! De bladeren zijn prachtig oneven geveerd. Een genot om naar te kijken. Het bladerdak van de Robinia pseudoacacia is niet heel compact en laat gefilterd licht door waardoor altijd enkele lichtbundeltjes energie van de zon de bodem bereiken.

De walnoot. In mijn tuin heb ik drie jaar geleden een walnoot zaailing gekregen van een kennis. Mijn ouders hadden ook een zaailing gekregen en die groeit ontzettend snel en gaf al snel veel vruchten. Die van mij staat nu vier jaar, groeit tergend langzaam en heeft nog geen vrucht gegeven. Ik heb hem ook niet zien bloeien. Nu is de walnoot ook niet zelfbestuivend dus zo gek is dat niet. Het probleem met een zaailing is dat je niet weet wat je krijgt. Volgens Martin Crawford heeft de Japanse walnoot - Juglans ailantifolia daar geen problemen mee omdat daar nog niet zoveel mee gekruist is. Over de zwarte walnoot en de gewone walnoot weet ik dat niet. Bij mij is de grond ook slechter dan bij mijn ouders. Ik sta meer op de wind en in de zomer is ziekelijk heet in het gele zand van de rijbak. Er groeit dan wel veel onkruid, maar het is daar altijd stukken heter dan de rest van het perceel. Eigenlijk staat de walnoot ook niet op juiste plek. Sterker nog, ik heb er helemaal geen ruimte voor. Nu concurreert hij met de zwarte moerbei - Morus nigra en op den duur met de kruin van de Robinia pseudoacacia. Alhoewel die laatste misschien wel heel mooi is zo twee van die grote bomen achteraan het perceel. Voorlopig laat ik de walnoot staan. Dit jaar heb ik voor het eerst gesnoeid om hem de hoogte in te jagen. Het is ook nog geen boom, maar drie stammen die omhoog gaan. Waarschijnlijk wordt het uiteindelijk één stam, maar voorlopig ziet hij er mooi uit en is het één van de weinige grote planten die ik heb. Voor schaduw en diversiteit heeft hij al zijn nut.

Waarschijnlijk behoor ik tot de velen die niet wisten dat de bessen van de meidoorn eetbaar is voor mensen en dat er ook nog eens varianten bestaan met veel grotere bessen! Zo heb ik de Crataegus schraderiana gekocht en aangeplant. Ik heb al een inheemse op een plek staan waar deze concurreert met een kers en wilg. De besjes daarvan zijn inderdaad eetbaar en het klopt volgens de omschrijving van Martin Crawford dat deze niet bijzonder zijn. Er zit weinig vruchtvlees aan vanwege de grote pit en de kleine bes. Ze smaken inderdaad droog en hebben weinig smaak. Toch viel het mij niet ontzettend tegen toen ik ze weken later nog eens proefde wanneer ze bijna aan het einde van hun versheid waren. Wat ik vaker lees is het plukmoment erg belangrijk. Soms smaakt iets niet lekker, maar moet het net een paar dagen of weken langer rijpen of een bepaalde temperatuur overheen gegaan zijn. Ook daarin zie ik een leuke leerweg tegemoet.

De brem, wie kent hem niet. In de zomer fleuren de bermen geel door de vele bloeiende inheemse brem. Wanneer hij is uitgebloed is het geen indrukwekkende plant om te zien. Vaak ook lelijk, alhoewel dat mijn persoonlijke mening is. Maar wanneer hij bloeit is het fantastisch mooi om even naar een brem te lopen en de bloemen van dichtbij te zien. Zo gek is dat niet dat de bloemetjes zo mooi zijn want het is een vlinderbloemige plant en dus ook een stikstofbinder.

De herfstolijfwilg komt voor in de top tien beste gewassen voor een voedselbos volgens Martin Crafword. De plant is zeer winterhard, -34 tot -40 graden. Hij groeit 4-5 meter hoog en breed, is een hele goede stiktofbinder en een geweldige plant voor wilde bijen en hommels. Dit gewas is prima te gebruiken in hagen en windkeringen omdat het heel goed bestand is tegen harde wind. In december laat hij zijn blad vallen en loopt in februari alweer uit. Hierdoor is deze plant maar kort bladerloos en valt bijna onder de wintergroene hagen. Daarnaast ben ik enorm nieuwsgierig naar de bessen. Op plaatjes zien die er fantastisch uit! Het schijnt dat de bessen zich ook goed lenen voor fruitleer. Als het zover is zal ik mij daarin moeten verdiepen en zal er dan een blogbericht over schrijven. Het is in ieder geval een goede manier om de bessen te conserveren.

De échte laurier! Vaak verward met de 'laurierhagen' die in zoveel tuinen te zien zijn als groene haag. Wat wij vaak laurier noemen is eigenlijk de laurierkers - Prunus laurocerasus. En wat echt een laurier is noemen wij vaak keukenlaurier. Op veel sites lees ik dat de Laurus nobilis niet in de winter in je tuin gehouden kan worden. Maar mijn ouders hebben er al een tijdje eentje staan waar ik een paar dagen geleden pas achter kwam en Martin Crawford beschrijft de plant als een gewas welke heel goed past in een voedselbos. De plant is zeer schaduwtolerant, kan 6 meter hoog en breed worden (volgens Arborealis 1,5 tot 2 meter) en is makkelijk struikachtig te houden. Het blad is jaarrond te oogsten. Ik heb hem in de haag gezet om een stukje wintergroene haag te testen. Winterhardheid wordt hij beschreven in de zone -18 tot -23. Het is niet de goedkoopste plant. Maar Arborealis heeft alles groter afgeleverd dan ik besteld heb. Dat is echt prijzenswaardig!

Naar deze erwtenstruik ben ik heel nieuwsgierig. Ik ben gek op jonge peultjes snoepen en heb geen idee hoe deze smaken. Het idee om een meerjarig gewas te hebben die peultjes geeft maakt mij enthousiast. Het is een stikstofbinder en de bloesem is goed voor de bijen en andere insecten. Er zitten veel stekels aan deze plant. Prima om deze als haag aan de zijkant van het perceel te hebben. In een gematigd klimaat wordt de struik 2-3 meter hoog en 2 meter breed. In warmere streken het dubbele. Ik ben benieuwd. Het is geen snelle groeier.

Naast de cultivar Sweet Scarlet in Haag Links staan drie planten van de langstelige olijfwilg - Elaeagnus multiflora. Dit is de soort zelf ten behoeve van kruisbestuiving en diversiteit. Alhoewel Sweet Scarlet zelfbestuivend is waardoor volgens mij Sweet Scarlet deze gewone versie zal bestuiven. En niet te vergeten dat deze gewassen als functie stikstof binden, als windkering kunnen dienen en bloesem voor de bijen en insecten en vruchten oplevert. Dit is de kleinere variant van de herfstolijfwilg en zal zo een 2-3 meter hoog en breed worden.

Als één van de kleinste plantjes qua formaat die geleverd zijn heb ik de cultivar Sweet Scarlet van Elaeagnus multiflora geplant. Ze staan naast hun normale versie en markeren het begin van Haag Links. Aan deze kant en vooral het begin van de haag verwacht ik meer schaduw te krijgen. Vandaar dat ik daar voor de langstelige olijfwilg gekozen heb. Wat ook meespeelde is dat ik al meerdere herfstolijfwilgen in de Haag Achter heb gekozen en meer variatie wil. De langstelige olijfwilg is meer schaduwtolerant en schijnt de kleinere versie van de herfstolijfwilg te zijn. Volgens Martin Crawford wordt deze 2-3 meter hoog en breed. Deze cultivar is zelfbestuivend, maar staat naast de soort zelf omdat die niet zelfbestuivend is.

Verderop mijn perceel staat al een oude hazelaar. Volgens mij de gewone inheemse. Omdat mijn passie voor natuur nog maar een paar jaar geleden is ontstaan heb ik nog maar drie seizoenen bewust meegemaakt van die inheemse variant terwijl ik er al 12 jaar woon en de hazelaar al die tijd een hazelaar was zonder dat ik dat besefte. Die inheemse heb ik veel last van de hazelnootboorder, alhoewel dat dit jaar 2020 veel minder was. Een hazelaar schijnt met kruisbestuiving productiever te zijn dus plant ik er nog een hazelaar bij. Ze staan wel zo een 40 meter uit elkaar dus of de kruisbestuiving dan nog werkt weet ik niet. Er zijn cultivars waar de hazelnootboorder minder makkelijk in de vrucht komt, maar welke dat zijn ben ik kwijtgeraakt in mijn zoektocht. Op een gegeven moment had ik de juiste cultivar gevonden tegen de hazelnootboorder, een hele goede smaak van de noten en het vlies dat makkelijk loslaat en ziektebestendig: de Halle'sche Riesen. Lees dit artikel voor heel veel informatie over Hazelaars: https://edepot.wur.nl/259320. Op het moment van bestellen was de Halle'sche Riesen niet meer te verkrijgen en heb ik zonder verder onderzoek de Kentisch Cob gekocht. Vooral omdat ik het artikel kwijt was geraakt die ik net opschreef en een lichte frustratie voelde dat ik eindelijk kon bestellen en de resultaten van mijn onderzoek kwijt was. Maar ook hierin telt dat ik niet moet streven naar perfectie. De smaak van Kentisch Cob schijnt minder te zijn dan die van Halle'sche Riesen, maar over smaak valt niet te twisten. Of ik merk het verschil misschien niet eens. Of Kentisch Cob doet het beter bij mij door weet ik veel welke omstandigheden. Ach, wat telt is de reis. En die gaat leuk worden!

De kaki - Diospyros is een interessante boom in de tuin vanwege zijn bijzondere vruchten. Niet voor niets heeft het de naam godenpeer! Ik was op zoek naar de cultivar Nikita's Gift omdat deze meer winterhard zou zijn dan D.kaki en een kruising is tussen de Aziatische en Amerikaanse versie met vergelijkbare vruchten, maar deze kon ik niet krijgen waar ik hem wilde kopen. Omdat ik mij niet heb kunnen beheersen om verder op zoek te gaan en misschien zelfs wel een heel seizoen te moeten wachten heb ik de cultivar Sayo gekocht. Zonder die echt opgezocht te hebben wat voor cultivar het is. Gewoonweg ook omdat ik er niet veel over kan vinden. Ontdekken is ook leuk!

Gele kornoelje - Cornus mas. Dit wordt een haagje van de niet gecultiveerde versie om verderop de cultivar Jolico (Gele kornoelje - Cornus mas | Jolico) te bestuiven. Hier staan nu (18-11-2020) vier plantjes om als haagje te dienen tussen de bijenkasten en de buurman zijn grond. Op die manier beheers ik de aanvliegroute ook wat beter. In de toekomst wil ik de bijenkasten meer verspreid zetten in het voedselbos. Volgens Martin Crawford wordt de struik 4-6 meter hoog en 3-5 meter breed, maar hij beschrijft dit bij Cornus spp. waar hij drie soorten beschrijft. Meestal geeft hij bij verschillende soorten de grootte verschillen ook aan. Of deze kenmerken tellen voor alledrie de soorten: C. capitat, C. kousa en C. mas. Arborealis geeft alleen de hoogte aan en zegt dat Cornus mas 2 tot 3,5 meter hoog wordt. We zullen zien. Wat ik niet helemaal goed heb gedaan is dat dit haagje in de volle zon staat. In de schaduw schijnt hij productiever te zijn. Maar wie weet kan ik dit sturen met een klimmer in de toekomst of het volgroeien van andere gewassen die ik later aanplant.

De augurkenstruik - Decaisnea fargesii. Deze heb ik als 2e blikvanger bij de ingang staan van het eerste vlak voedselbos. Alhoewel ik nog verstoken ben van enige ervaring met deze struik is de omschrijving erg interessant. Deze schijnt in siertuinen voor te komen vanwege de helderblauwe peulen. Hij schijnt 4-6 meter hoog te worden en 2-4 meter breed. Een smalle hoge struik. De pulp van de peulen is eetbaar en schijnt een verfijnde, meloenachtige smaak te hebben. Bijna alles wat ik heb geplant heeft geen bijzondere bodemeisen. Ik ben erg benieuwd naar de toekomst zodat ik ook wat kan schrijven over de smaak. Vruchtdracht begint na 3-4 jaar. ik zou niet weten hoe oud de struik nu is. Ik heb hem bij Arborealis gekocht.

Update 13 december 2020:

Het ontwerpen was ontzettend leuk én tijdrovend. Van de zomer heb ik daar enkele maanden over gedaan. Eerst heb ik mij beperkt tot de kruinlaag en de hagen van de achterste 600m2 van het perceel (https://dekleinebij.jouwweb.nl/blog-voedselbos/521196_ontwerp-de-grond). Het hele boek van Crawford heb ik doorgenomen en eerst een grove wensenlijst gemaakt. Toen ben ik naarstig op zoek gegaan naar een digitale manier om te ontwerpen, maar ik kon daar niets vinden dat gratis was én makkelijk in gebruik is. Crawford adviseerde om op karton op schaal een ontwerp te maken. Daarmee kan je makkelijk schuiven en het was ouderwets gezellig om dit te doen. Met een passer heb ik de boom kruinen op schaal gemaakt, de hagen als rechthoeken uitgeknipt en onder de kartonnetjes van die witte plak-kneed-dingen gebruikt. Werkte eigenlijk erg goed. Dit is het eindresultaat:

Het perceel met woning beslaat 1700m2. Om te beginnen heb ik een ontwerp gemaakt voor het achterste deel van het perceel. Dat is 600m2, maar het geitenverblijf van 140m2 maakt daar ook deel van uit. Bij de geiten zet ik een aantal bomen neer voor de kruin laag. Effectief ontwerp ik voor een kleine 500m2. Ik dacht ergens in het boek van Crawford gelezen te hebben dat het voedselbos zelfvoorzienend wordt vanaf ongeveer een halve hectare. Als dat zo is ben ik kansloos, maar ik kan nergens meer vinden waar ik dat gelezen heb. Hoe dan ook, het is leuk om van alles neer te zetten en gade te slaan en blij te worden van groei en bloei, smakelijke ervaringen en de fauna te bekijken. Bijvoorbeeld in het voorjaar het ontvouwen van een bladknop van een walnoot heb ik drie jaar geleden ontdekt. Verbazingwekkend mooi wat een prachtig ontwerp er uit zo een knop komt!

Zonder dat Martin het weet is hij toch wel mijn held van de laatste paar maanden. De laatste twee jaar las ik zo nu en dan artikelen over permacultuur, maar ik werd er nooit toe aangezet om praktische stappen te zetten. De informatie die ik las overweldigde mij altijd. Tot ik artikelen las van blogger Remi van Beekum op eigenwijsblij.nl. Eindelijk las ik pragmatische informatie met plantenlijsten en argumenten. Ook schreef Remi een recensie over het boek van Martin Crawford: Praktisch Handboek Voedselbossen. Dat boek heb ik besteld en direct verslonden. Wat een fantastische informatie! Het gaf mij zo een goed gevoel en zoveel energie dat ik er tot op de dag van vandaag dagelijks mee bezig ben. Het boek is absoluut zijn geld waard!